از اساسی ترین مراحل ساخت یا بازسازی خانه، طراحی نقشه یا پلان ساختمان است. اگر پلان منزل شما مناسب نباشد، و ساختمان را بر مبنای نقشه ای نامناسب بسازید، مشکلاتی همراه شما خواهد بود که رهایی از آن ها گاهی غیر ممکن است! اگر در شرایطی هستید که نقشه ی خانه تان طراحی شده اما در خوب بودن آن شک دارید، یا نمی دانید چطور باید آن نقشه را بسنجید، در ادامه ی مطلب با ما همراه باشید.

متاسفانه در کشور ما، اساسی ترین بخش ساختمان سازی به طرز عجیبی مورد غفلت قرار میگیرد، نقشه ها و پلان های منازل گاهی توسط افراد غیر متخصص ترسیم می شود، هرچند نقشه کش ها و مهندسین عمران دانش اولیه برای طراحی یک پلان را دارند، اما بهترین گزینه برای طراحی یک نقشه ی خوب، معمار ها هستند، معمار ها با شناخت شما، خانواده تان، نیازهایتان، بررسی شرایط محیطی مانند دما، نور، بارش و… سعی می کنند نقشه ای طراحی کنند که بهینه باشد و کمترین مشکلات را داشته باشد، به طور خلاصه می توان گفت نقشه ای که معمار ها برایتان طراحی می کنند، هم به زیبایی ها و هزینه ها توجه کرده، هم تلاش دارد تا شرایطی مناسب برای آرامش و آسایش شما و خانواده تان فراهم کند.

اگر تا به حال کسی برایتان نقشه ای کشیده، حتما این سوال ها در ذهن شما هم ایجاد شده است: چطور بفهمم این نقشه مناسب است؟ چگونه اشکالات این پلان را متوجه شوم؟ از کجا بدانم این طرح بهترین گزینه است؟ و…

برای روشن شدن مساله، یک پلان مسکونی معمولی را باهم بررسی می کنیم تا بدانیم ویژگی های مثبت و منفی آن در چیست ، تمرینی ساده که به شما کمک خواهد کرد بتوانید نقشه ای که در دست دارید را تا حدودی ارزیابی کنید.

لطفا پیش از توضیحات ما به این پلان که نوعی از پلان هایی است که این روزها بسیاری از خانه ها به سبک آن ساخته می شوند نگاه کنید

در مشاهده ی یک نقشه خوب است به این موارد توجه کنید:

۱-تناسبات پلان یا نقشه:

پلان خانه ی شما باید تناسبات مناسبی داشته باشد، زمین های خیلی کشیده و دراز، معمولا نقشه های خوبی به دست نمی دهند، این نقشه به طول ۲۰ متر و عرض حدود ۶ متر تناسباتی دارد که بسیار دراز است و طراحی در آن باید توسط معماران حرفه ای انجام شود وگرنه بعید است افراد غیر حرفه ای بتوانند نقشه ای مناسب در این تناسبات پیاده کنند، و همانطور که در بخش های بعدی توضیح خواهیم داد، این نقشه چندان ایده آل از آب در نیامده است. در کشور ما به طور کلی بهتر است تناسبات و هندسه ی کلی پلان خانه به صورتی باشد که کشیدگی ای در راستای جهت شرق و غرب بر آن حاکم باشد، این کشیدگی شرقی-غربی نقشه باعث ایجاد نکات متنوعی می شود که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت.
در کل توجه داشته باشید که بهتر است خانه تان یک مستطیل خیلی لاغر نباشد.

۲- عرصه بندی فضاهای خانه

در بررسی نقشه خانه تان مشاهده کنید که چه اتاق ها و فضاهایی در کنار هم قرار گرفته اند؟ ابتدا ببینید آیا عرصه ی فضاهایی که عمومی تر هستند، مانند غذاخوری و پذیرایی از عرصه ی فضاهای خصوصی مانند حمام و اتاق خواب ها جدا شده است یا خیر؟ این مساله در خانه بسیار اهمیت دارد، فرض کنید سرویس بهداشتی مهمان ها در نزدیکی اتاق خواب ها باشد، در این صورت فردی که نباید به عرصه ی خصوصی خانه تان وارد شود، برای رفتن به سرویس های بهداشتی باید به سمت اتاق خواب هایتان بیاید که معمولا این مساله دلخواه نیست.
در این خانه تلاش شده عرصه بندی رعایت شود، و می‌توان با اغماض در این بخش نمره ای نسبتا قابل قبول به این نقشه داد. اما در قسمت بعدی این مطلب که در خصوص دید ها صحبت می کنیم، به این مساله بیشتر خواهیم پرداخت.

۳-نحوه ی حرکت در بنا

ببینید مسیر حرکتی در پلان خانه تان چگونه توسط طراح تعریف شده؟ آیا مسیر حرکتی مناسبی مشاهده میکنید؟ زمان ورود به خانه باید چه مسیری را طی کنید و از چه فضاهایی عبور کنید؟ فرض کنید در نیمه ی شب میخواهید آب بنوشید، برای رفتن از اتاق خواب به آشپزخانه چه مسیری را طی میکنید و باید از چه فضاهایی عبور کنید؟ این مساله با عرصه بندی فضاهای خانه نیز مرتبط است، مثلا اگر کارگری برای تعمیر تلویزیون به خانه بیاید و فضای تماشای تلویزیون شما جایی باشد که فرد غریبه باید از سمت اتاق خواب ها و فضاهای خصوصی خانه تان عبور کند احتمالا از نظر شما این اتفاق، مساله ی مطلوبی نیست. همچنین نحوه ی قرار گیری مبلمان نیز در این مساله دخیل است، مثلا اگر زمان ورود به خانه مجبورید از بین مبل ها و گلدان ها و میز بگذرید و سپس به اتاقتان برسید، احتمالا امکان طراحی نقشه ای بهتر نیز وجود داشته است.

۴- نور

یکی از مسائل اساسی هر فضا نور و نحوه ی نورگیری آن است، مساله ای که در فضای مسکونی نیز اهمیت زیادی دارد، در خانه هایی که مانند نقشه ی پیش رو، کشیدگی زیاد است و پنجره ها فقط در شمال و جنوب ساختمان هستند، نباید انتظار نورگیری مناسبی در فضاهای میانی داشت، نور مفیدی که از پنجره می آید در بهترین حالت تا ۵ متر را به خوبی روشن می کند و این در حالی است که وقتی نقشه خیلی کشیده باشد امکان داشتن نور مناسب فراهم نیست و شما مجبورید در بسیاری از ساعات روز چراغ روشن کنید.

در عین حال توجه کنید که جهت نورگیری بنا امری بسیار مهم است، هر فضا نور مناسب خود را طلب می کند، به طور کلی نوری که از جنوب وارد خانه تان می شود نوری است که تابش مستقیم خورشید را دارد و شدت دارد و گرما را با خود وارد خانه می کند و نوری که از شمال وارد می شود،نوری تابشی مستقیم نیست و روشنایی عادی فضای بیرونی است که وارد خانه تان می شود. نوری بدون حرارت که سایه هایی نرم ایجاد می کند.
در این تصویر سعی شده با بیانی ساده، میزان روشنایی فضاهای خانه برایتان بیان شود، همانطور که می بینید پذیرایی که در وسط قرار گرفته است، نور مناسبی دریافت نمی کند و اتاق خوابی که تراس دارد، به خاطر اینکه به عقب رفته است نسبتا کم نور است، در حالی که اتاق خواب کوچکی که وسط قرار دارد، با مساحتی کم، پنجره ای به اندازه ی اتاق سمت راستی دارد و این مساله باعث می شود شدت نور جنوبی دریافتی در آن زیاد شود و در ایام تابستان این اتاق کوچک تا حدودی گرم و آزار دهنده شود.

مسائلی مانند دیدها، همجواری فضاهای خانه، هندسه ی پلان، تناسبات هر فضا، میزان پاسخگویی فضا به مبلمان، میزان فضاهای پرت و… نیز باید در هنگام بررسی یک نقشه مورد توجه قرار بگیرند که در هفته های آتی در بخش دوم این مطلب به آن ها خواهیم پرداخت. به طور کلی بررسی یک نقشه و اظهار نظر در خصوص آن کاری تخصصی است و مسائل زیادی در تصمیم گیری در خصوص یک نقشه اثر گذارند و بهتر است مساله به یک معمار و طراح متخصص سپرده شود،